Efsanelerin İzinde: Pelé
Dünya spor tarihinin en simgesel isimlerinden olan Pelé, neden hiçbir zaman Avrupa’da oynamadı?
Gerçek adı Edson Arantes do Nascimento olan Pelé, 23 Ekim 1940'ta Portekizce çevirisi “üç kalp” anlamına gelen Três Corações şehrinde doğmuştur. Halit Kıvanç, bir röportajında Brezilyalı spikerle arasında geçen konuşmadan bahsetmiş ve neden “Pelé” olduğuyla ilgili “Bizde plajda, kaldırımlarda top oynarlar. Top bulamadıkları zaman boşalmış konserve, meşrubat kutularıyla oynarlar. Bu çocuk da meşrubat kutularına bir vuruyor ‘pıle pıle pıle pıle’ diye ses çıkarıyor. Buna Pelé ismini koymuşlar.” sözlerini anlatır.
Küçükken ayakkabı boyacılığı yapan Pelé, De Brito tarafından keşfedildi. De Brito, Santos kulübü yöneticilerine “Bu çocuk dünyada bir efsane olacak.” demiştir. Henüz 16 yaşındayken Santos’a transfer olan Pelé, o sezonda ligin yıldız oyuncusu olunca bu sözü de kanıtlamış oldu.
1956'dan 1974'e kadar Santos’ta oynayan futbolcu burada forma giydiği sürede takımıyla 10 kupa kazanmıştır. Brezilya Ligi’nde 11 kez gol krallığı yaşayan Pelé, o dönemlerde birçok Avrupa kulübü tarafından da transfer edilmek istenmiş fakat 1974'te futbolu bıraktığını söylese de 1975'te Amerika’nın Cosmos takımına gidene kadar asla ülke dışına çıkmamıştır.
Santos için 638 kez sahaya çıkıp 619 gol attı. Brezilyalı efsane, ülkesini futbol için ilk kez 35 yaşında terk etti ve kariyerini New York Cosmos’da 56 maçta 31 gol atarak 1978'de tamamladı.
17 yaşında milli takıma davet edilen Pelé, 1958'de İsveç’te düzenlenen Dünya Kupası’nda Sovyetler Birliği ile oynanan üçüncü grup maçında forma giyerek hem Vava’nın attığı ikinci golde asist yapmış hem de o dönemde Dünya Kupası’nda forma giyen en genç futbolcu unvanına sahip olmuştu. Aynı yıl kupayı finalde İsveç’i 5–2 yenerek kazanan Brezilya, kendi kıtası dışında şampiyon olan ilk takım oldu.
Pelé’nin böylesine bir şöhrete sahip olmasındaki temel faktörlerden birisi de hiç şüphesiz 3 kez (1958 İsveç, 1962 Şili ve 1970 Meksika) havaya kaldırdığı Dünya Kupası. Brezilya’nın 5 Dünya Kupası var. Profesyonel kariyeri boyunca sadece 2 takımın formasını terleten futbolcu birçok dostluk ve alt lig ya da pek fazla tanınmayan takımların maçlarına çıkıp 1281 kez fileleri havalandırmıştır. O nedenle belki de golcülüğü ile ilgili almamız gereken asıl referans milli takımda 92 maçta attığı 77 goldür.
Pelé hakkında az bilinen hikayeler:
Pelé, Santos ile 1968'deki bir hazırlık maçında faul yapmış ve iddia ettiği üzere hakeme hakaret etmesiyle o günlerde henüz kırmızı kart olmamasına rağmen oyundan atılmıştır. Futbolcuların ve taraftarların yoğun baskısı sonrası hakem sahayı terk etmiş ve Pelé maça geri dönmüştür. Hakem Velasquez, 2010'da verdiği bir röportajda kendisine sahayı terk etmesi ve düdüğü yan hakemlerden birine bırakmasının söylendiğini ifade etmiştir.
Santos, 1969'da bir iç savaş yaşayan Nijerya’da yerel bir takımla hazırlık maçı yapacaktı. Takımın tarihçisi Guilherme Guarche’nin anlattıklarına göre Brezilyalılar takımlarının güvenliğinden endişe ediyorlardı ve bu nedenle savaşan taraflar arasında ateşkes sağlandı.
Pelé’yi eleştirenler, Avrupa’da hiçbir kulüpte oynamamış olmasının onun için hayatı kolaylaştırdığını iddia eder. Ancak asıl mesele şu ki, Brezilya hükumetinde çalkantılar sürüyordu. Bu nedenle Başkan Janio Quadros, ülkenin en önemli değerlerinden biri görülen Pelé’yi ‘ulusal hazine’ ilan etti.
50 yaşında ilk kez kaptanlık pazubandını taktı. Efsane oyuncu, 50'nci yaş gününü kutlamak için Milano’da düzenlenen Brezilya ile Dünya Karması maçında ilk 45 dakika sahada kaldı.
1959 Copa America En İyi Futbolcu Ödülü, 1970 Dünya Kupası Altın Top Ödülü, 1970 BBC Yılın Denizaşırı Sporcusu Ödülü, 1973’te Güney Amerika’da Yılın Futbolcusu Ödülü, 2000’de Laureus Yaşam Boyu Başarı Ödülü, 2005'te BBC Yaşam Boyu Başarı Ödülü, 2014'te Ballon d’Or Prix d’Honneur Ödülü’nün ilk kez sahibi oldu. 2004'te ise FIFA 100 adı altında yaşayan en iyi sporcular listesine girdi.
1995'ten 1998'e kadar Brezilya Spor Bakanı’ydı.
Halit Kıvanç’ın Pelé ile anısını anlattığı röportaj videosuna internetten ulaşabilirsiniz.
